Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze Pomoc dla os?b niepełnosprawnych, senior?w
opracowanie z serii "Poznaj Swoje Prawa"
Ostatnia modyfikacja: 14:11 09.02.2009

Stan prawny na dzień 1 listopada 2008 r., wydanie VIII
opracowanie: Agnieszka Deja (Fundacja SYNAPSIS)
I. USŁUGI OPIEKUŃCZE
Kto korzysta z usług opiekuńczych

Podstawa prawna:
- ustawa z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r., Nr 115, poz. 728 z p?źn. zm.),
- uchwały rady gminy bądź rady miasta określające szczeg?łowe zasady przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze (usługi opiekuńcze oraz specjalistyczne usługi opiekuńcze, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla os?b z zaburzeniami psychicznymi, są zadaniem własnym gmin stąd regulują je także przepisy lokalne),
- rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dn. 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz. U. z 2005 r., Nr 189, poz. 1598 z p?źn. zm.) &ndash, rozporządzenie dotyczy wyłącznie usług specjalistycznych.

Samotni i niepełnosprawni
Ustawa o pomocy społecznej wskazuje, że pomoc w formie usług przysługuje osobom samotnym, kt?re z powodu wieku, choroby, niepełnosprawności lub innej przyczyny wymagają pomocy innych os?b, a są jej pozbawione. Usługi opiekuńcze mogą być przyznane r?wnież osobom, kt?re wymagają pomocy innych os?b, a rodzina nie może takiej pomocy zapewnić. Usługi świadczone są w mieszkaniu osoby, kt?ra potrzebuje pomocy lub w ośrodkach wsparcia takich jak środowiskowe domy samopomocy, kluby samopomocy, dzienne domy pomocy.
Co obejmują usługi opiekuńcze

Usługi opiekuńcze mogą obejmować:
- pomoc w codziennych zajęciach, takich jak robienie zakup?w, sprzątanie, gotowanie, załatwianie spraw w urzędach itp.,

- mycie, kąpanie, ubieranie, pomoc dla os?b chorych, dozowanie lekarstw, prześciełanie ł?żka, zapobieganie powstawaniu odleżyn i odparzeń, karmienie,

- w miarę możliwości zapewnienie kontakt?w z rodziną i otoczeniem,

- specjalistyczne usługi opiekuńcze &ndash, np. pielęgnacja wspierająca proces leczenia, rehabilitacja fizyczna i usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu zgodnie z zaleceniami lekarskimi lub zaleceniami specjalisty z zakresu rehabilitacji ruchowej lub fizjoterapii. Jest to szczeg?lny rodzaj usług dostosowanych do rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności. Są one świadczone przez specjalist?w np. pielęgniarki, rehabilitant?w, fizjoterapeut?w.
Organizacja usług opiekuńczych

O pomoc w formie usług opiekuńczych (także specjalistycznych usług opiekuńczych) należy zwr?cić się do ośrodka pomocy społecznej (OPS) w miejscu zamieszkania. Nie zawsze konieczna jest osobista wizyta w ośrodku. Można skontaktować się telefonicznie lub wysłać list. Wymagane jest zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, uzasadniające korzystanie z usług opiekuńczych i zaleconą przez lekarza pielęgnację. Po zgłoszeniu, w przeciągu dw?ch tygodni, pracownik socjalny z OPS odwiedza osobę oczekującą pomocy w jej mieszkaniu i przeprowadza tzw. rodzinny wywiad środowiskowy, kt?rego celem jest ocena sytuacji życiowej podopiecznego. Od wynik?w wywiadu zależy m.in. ustalenie wysokości ewentualnej odpłatności za usługi. Ośrodek pomocy społecznej musi w ciągu 30 dni od otrzymania zgłoszenia zapotrzebowania na usługi wydać decyzję administracyjną (na piśmie) o przyznaniu - bądź nie - tej formy pomocy.

OPS organizują usługi we wsp?łpracy z wyspecjalizowanymi w tym zakresie organizacjami pozarządowymi lub firmami prywatnymi. Z nimi także można kontaktować się w sprawie usług.
Ile płacimy za usługi

Od czego zależy wysokość opłat/ zwolnienie z opłat:

Od miejsca zamieszkania &ndash, szczeg?łowe zasady odpłatności, jak już wspominano powyżej, uchwalają władze gminy dlatego może zdarzyć się, że dwie osoby mieszkające w r?żnych gminach mogą zapłacić r?żne sumy za taką samą usługę. W celu uregulowania zasad udzielania i odpłatności za usługi gmina podejmuje uchwałę. Uchwała powinna być udostępniana np. w sekretariacie lub dziale usług opiekuńczych ośrodka pomocy społecznej. Powinno być możliwe także znalezienie jej w internetowym Biuletynie Informacji Publicznej (http://www.bip.gov.pl), na tzw. podmiotowej stronie danej gminy, lub na innej stronie internetowej administrowanej przez gminę. Uchwały te są też zazwyczaj umieszczane na stronach internetowych ośrodk?w pomocy społecznej.

Od dochodu netto - w ustawie o pomocy społecznej zapisana jest generalna zasada m?wiąca, że:

Wydatki na usługi, pomoc rzeczową, zasiłki na ekonomiczne usamodzielnienie, zasiłki okresowe i zasiłki celowe przyznane pod warunkiem zwrotu podlegają zwrotowi w części lub całości, jeżeli doch?d na osobę w rodzinie osoby zobowiązanej do zwrotu wydatk?w przekracza kwotę kryterium dochodowego (art. 96 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej &ndash, podkr. red.).

Jeśli więc nie przekraczamy kryterium dochodowego, kt?re od 1 października 2006 r. wynosi 351 zł na osobę w rodzinie, nie ponosimy odpłatności. Dla osoby samotnie gospodarującej kryterium to wynosi 477 zł. W przypadku przekroczenia ponosimy częściową odpłatność, tym większą im większe przekroczenie (aż do 100% ceny danej usługi). Kryterium z 2006 roku jest nadal aktualne (tzn. nie zostało zmienione w 2007 ani 2008 r.).

Od rodzaju i miejsca świadczenia usług &ndash, wysokość ponoszonych opłat zależy od dochodu na osobę w rodzinie, od tego czy i o ile przekroczymy tzw. kryterium dochodowe określone w ustawie o pomocy społecznej. Osoby, kt?rych doch?d nie przekracza ustawowo określonego kryterium mają bezpłatnie świadczone usługi. Dla pozostałych os?b, wysokość odpłatności będzie uzależniona także od tego czy usługi wykonywane są w miejscu zamieszkania danej osoby, czy w domach dziennego pobytu, oraz czy ich zakres jest standardowy czy ponadstandardowy.

Od sytuacji os?b ubiegających się o wsparcie &ndash, szczeg?lna sytuacja życiowa osoby korzystającej z pomocy, może być powodem częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat za usługi (mimo przekroczenia kryterium dochodowego, o kt?rym pisaliśmy powyżej). Powodem zwolnienia w uzasadnionych sytuacjach, gdy ponoszenie opłat za świadczone usługi stanowiłoby nadmierne obciążenie, będą np.: udokumentowane wydatki na zakup lekarstw, artykuł?w sanitarnych, opłaty za leczenie, stosowanie specjalistycznej diety, zakup sprzętu rehabilitacyjnego, inne uzasadnione sytuacje życiowe i losowe.

Ośrodek pomocy społecznej może przeprowadzić rodzinny wywiad środowiskowy u najbliższej rodziny osoby ubiegającej się o usługi. Wywiad ten ma na celu ustalenie czy rodzina ta udziela pomocy. OPS może ustalić z rodziną wysokość wsparcia finansowego jaką będzie ona świadczyć. Pamiętajmy, że ośrodek pomocy społecznej często będzie kierował się zasadą, że osoba wymagająca opieki i pomocy w pierwszej kolejności powinna oczekiwać jej od najbliższych.

Kiedy, i u kogo wywiad środowiskowy na pewno zostanie przeprowadzony, a kiedy może zostać przeprowadzony, ale nie musi?
Jeśli ubiegamy się o pomoc w formie usług opiekuńczych, z rodzinnym wywiadem środowiskowym możemy mieć do czynienia w dw?ch momentach.Wywiad jest obowiązkowy, kiedy ubiegamy się o wsparcie. Będzie on wtedy przeprowadzony w naszym mieszkaniu, aby określić sytuację materialną i osobistą (w powiązaniu z sytuacją os?b wsp?lnie z nami zamieszkałymi i wsp?lnie gospodarującymi). W trakcie wywiadu pracownik socjalny może pytać nas o zgromadzone oszczędności, wartość posiadanych ruchomości i nieruchomości &ndash, odmowa udzielenia informacji może spowodować, że OPS nie przyzna pomocy. Wywiad może - ale nie musi &ndash, zostać przeprowadzony r?wnież u naszej najbliższej rodziny, niemieszkającej z nami. Z tą sytuacją mamy do czynienia, kiedy OPS, decydujący o udzieleniu nam wsparcia, szuka os?b, kt?re powinny nam pom?c (mają takie możliwości), a nie pomagają. Ośrodek może więc badać sytuację majątkową i osobistą rodziny/ najbliższych (nawet jeśli z nami nie mieszkają), starając się ustalić, czy rodzina jest w stanie nas wesprzeć (pomagać osobiście lub uczestniczyć w kosztach usług opiekuńczych).